top of page

ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

     Οι πρώτες αποφάσεις του κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια στοχεύουν στη θεσμική οργάνωση του χώρου σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και αυτό προϋποθέτει τη σύνταξη πολεοδομικών σχεδίων και τη δημιουργία νομοθετικών ρυθμίσεων για τη ρυμοτομία των πόλεων. Σε αυτό το πλαίσιο, Έλληνες αξιωματικοί του μηχανικού και γεωγράφοι του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος σχεδιάζουν τα πρώτα ρυμοτομικά σχέδια, εισάγοντας τη γεωμετρία στον ιστό των ελληνικών πόλεων, που αποχωρίζονται πλέον τα μεσαιωνικά χαρακτηριστικά τους. Ο Σταμάτης Βούλγαρης σχεδιάζει τη νέα συνοικία του Ναυπλίου (1828) και τον χάρτη της πόλης Πατρών (1829), ο λοχαγός De Vaud εκπονεί το σχέδιο του Άργους (1829), ο Ανδρέας Καλάνδρος της Ιτέας (1831).

     Στα χρόνια της Αντιβασιλείας και του Όθωνα Βαυαροί αρχιτέκτονες και γεωμέτρες μαζί με Έλληνες συναδέλφους τους μεταφέρουν τα ευρωπαϊκά πολεοδομικά πρότυπα στον ελλαδικό χώρο, αρχής γενομένης με το σχέδιο των Αθηνών (1832) των Κλεάνθη – Shaubert. Ο Eduard Shaubert θα σχεδιάσει και άλλες πόλεις, όπως την Κόρινθο (1835) και τα Μέγαρα (1836).

      Ο νόμος ΣΚΒ’ του 1867 «περί της εκτελέσεως των σχεδίων των πόλεων και των κωμών του Βασιλείου» θα ρυθμίσει το πλαίσιο εκτέλεσης των ρυμοτομικών σχεδίων της δεύτερης περιόδου της ελληνικής πολεοδομίας, που σηματοδοτήθηκε από το σχέδιο της Νέας Κορίνθου (1858), το οποίο εκπονήθηκε ένα χρόνο μετά την καταστροφή της παλιάς πόλης από σεισμό.

     Στις αρχές του 20ου αιώνα, μετά τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου ξένοι μηχανικοί της Στρατιάς της Ανατολής θα μεταφέρουν την ιδέα της «κηπούπολης» στην ελληνική πολεοδομία. Μαζί με τους Έλληνες συναδέλφους τους θα επιχειρήσουν τον ανασχεδιασμό των πόλεων και των χωριών που είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό συνέβη και με την πόλη της Θεσσαλονίκης, το κέντρο της οποίας καταστράφηκε από την μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Το σχέδιο του Ernest Hébrard, δυστυχώς, δεν εφαρμόστηκε, όπως δεν εφαρμόστηκαν και τα περισσότερα σχέδια των κηπουπόλεων που εκπονήθηκαν από την Υπηρεσία ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας. Κάποια από τα σχέδια αυτά, που συνέλεξε η αείμνηστη Κική Καυκούλα, μαζί τα πρώτα πολεοδομικά σχέδια ελληνικών πόλεων, που περιέχονται σε σχετική βιβλιογραφία, παρουσιάζονται παρακάτω

Άργος 1831

Άργος 1831

Σχέδιο του Rudolph de Borroczun (Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

Σχέδιο Ερέτριας

Σχέδιο Ερέτριας

(Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου)

Θεσσαλονίκη 1880

Θεσσαλονίκη 1880

Θεσσαλονίκη 1909

Θεσσαλονίκη 1909

(Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Θεσσαλονίκη 1918

Θεσσαλονίκη 1918

Θεσσαλονίκη 1928

Θεσσαλονίκη 1928

Με κίτρινο η πόλη μέχρι το 1922. Γύρω της οι προσφυγικοί συνοικισμοί. (Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα)

Κόρινθος 1835

Κόρινθος 1835

Σχέδιο του Shaubert (Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

Κυλλήνη 1864

Κυλλήνη 1864

(Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

Μεσολόγγι 1927

Μεσολόγγι 1927

(Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια)

Νέα Κηφισιά 1925

Νέα Κηφισιά 1925

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Νέα Σμύρνη 1925

Νέα Σμύρνη 1925

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Πεντέλη 1929

Πεντέλη 1929

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Αγρίνιο 1843

Αγρίνιο 1843

Πολεοδομικό σχέδιο Αγρινίου, «σχεδιασθέν παρά του γεωμέτρου Κ. Ζάγκα» (Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης, ΤΕΕ 1976)

Αθήνα 1826

Αθήνα 1826

Αθήνα 1837

Αθήνα 1837

Ένα άλλο σχέδιο των Αθηνών με τις τροποποιήσεις των Gaertner και Hoch (Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης, ΤΕΕ 1976)

Αθήνα 1832

Αθήνα 1832

Το σχέδιο Κλεάνθη – Schaubert

Αθήνα 1837

Αθήνα 1837

Επεκτάσεις σχεδίου Αθήνας σύμφωνα με Κ. Μπίρη

Επεκτάσεις σχεδίου Αθήνας σύμφωνα με Κ. Μπίρη

(Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα)

Διόνυσος 1928

Διόνυσος 1928

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Ηλιούπολη 1925

Ηλιούπολη 1925

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Νέα Φιλαδέλφεια

Νέα Φιλαδέλφεια

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Χολαργός 1928

Χολαργός 1928

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Ψυχικό 1923

Ψυχικό 1923

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

1878 Η νέα πόλη του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη)

1878 Η νέα πόλη του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη)

(Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Άργος 1927

Άργος 1927

(Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια)

Βόλος

Βόλος

(Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια)

Σχέδιον νέας πόλεως Ερέτριας

Σχέδιον νέας πόλεως Ερέτριας

Βοστίτζα (Αίγιο)

Βοστίτζα (Αίγιο)

Ερμούπολη (1887)

Ερμούπολη (1887)

Θεσσαλονίκη 1889

Θεσσαλονίκη 1889

Σχέδιο της δημαρχίας για την επέκταση της Θεσσαλονίκης εκτός των ανατολικών και δυτικών τειχών. (Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Θεσσαλονίκη αρχές 20ου αι.

Θεσσαλονίκη αρχές 20ου αι.

Θεσσαλονίκη 1900

Θεσσαλονίκη 1900

Για πρώτη φορά απεικονίζονται εκτεταμένες περιοχές στα δυτικά της πόλης (Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Θεσσαλονίκη 1910-15

Θεσσαλονίκη 1910-15

Χάρτης του κέντρου και των προαστίων της Θεσσαλονίκης (Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Γενική άποψη της Θεσσαλονίκης

Γενική άποψη της Θεσσαλονίκης

με τις μελλοντικές επεκτάσεις – Περίοδος Α’ΠΠ

1918 Πρόταση του Thomas Mawson για τη Θεσσαλονίκη

1918 Πρόταση του Thomas Mawson για τη Θεσσαλονίκη

Θεσσαλονίκη - Το σχέδιο του Ερμπράρ

Θεσσαλονίκη - Το σχέδιο του Ερμπράρ

Θεσσαλονίκη 1929

Θεσσαλονίκη 1929

(Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα)

Μεβλεχανέ (Καλλιθέα Θεσσαλονίκης) 1925

Μεβλεχανέ (Καλλιθέα Θεσσαλονίκης) 1925

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον χωρίου Δαούτ- Μπαλή (Ωραιόκαστρο)

Σχέδιον χωρίου Δαούτ- Μπαλή (Ωραιόκαστρο)

Μηχανικός Ν. Ποριώτης (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Κηπούπολις Χορτιάτης 1934

Κηπούπολις Χορτιάτης 1934

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Παλαιό σχέδιο της Θήβας

Παλαιό σχέδιο της Θήβας

Καβάλα μετά το 1864

Καβάλα μετά το 1864

Η περιτοιχισμένη πόλη (Παναγία) και η επέκτασή της δυτικά (Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Χωρίον Κάργιαννη Καβάλας

Χωρίον Κάργιαννη Καβάλας

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Χωρίον Λακοβοίκια Καβάλας

Χωρίον Λακοβοίκια Καβάλας

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

1858 «Σχέδιον της νέας πόλεως Κορίνθου»

1858 «Σχέδιον της νέας πόλεως Κορίνθου»

(Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

Λαμία 1927

Λαμία 1927

Ρυμοτομικόν και υψομετρικόν διάγραμμα της πόλεως (Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια)

Λάρισα 1880

Λάρισα 1880

(Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης)

Λάρισα 1927

Λάρισα 1927

(Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια)

1837 Σχέδιον του χωρίου Σινάνο (Μεγαλόπολη)

1837 Σχέδιον του χωρίου Σινάνο (Μεγαλόπολη)

(Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

Μέγαρα 1836

Μέγαρα 1836

Σχέδιο του Shaubert (Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

Σχέδιο της πόλεως Επιδαύρου Λιμηράς (Μονεμβασίας)

Σχέδιο της πόλεως Επιδαύρου Λιμηράς (Μονεμβασίας)

«Αθήνησι 1836, αρχιτεκτονικόν Τμήμα (Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης, ΤΕΕ 1976)

Το πρώτο σχέδιο του Ναυαρίνου

Το πρώτο σχέδιο του Ναυαρίνου

Φέρει την υπογραφή του κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια με χρονολογία 15 -1- 1831 (Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης, ΤΕΕ 1976)

Πολεοδομικό σχέδιο του Ναυπλίου (1 Μαΐου 1834)

Πολεοδομικό σχέδιο του Ναυπλίου (1 Μαΐου 1834)

Κατά τις ιστορικές μαρτυρίες στην προσπάθεια διατάξεως των πρώτων δρόμων, εργάστηκαν οι τεχνικοί Θ. Βαλλιάνος και Σταμ. Βούλγαρης (Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης, ΤΕΕ 1976)

Μεθώνη 1829

Μεθώνη 1829

Σχέδιο του αν/χη του μηχανικού Audoy

Πάτρα 1829

Πάτρα 1829

Σχέδιο του Σταμάτη Βούλγαρη

Χάρτης της πόλης των Πατρών

Χάρτης της πόλης των Πατρών

Αντίγραφο από το χάρτη του Σταμάτη Βούλγαρη από τον τοπικό μηχανικό NICOLO CERULLI

Πάτρα 1900

Πάτρα 1900

Πάτρα 1927

Πάτρα 1927

(Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια)

Πειραιάς – το σχέδιο του Ιππόδαμου

Πειραιάς – το σχέδιο του Ιππόδαμου

Πειραιάς 1900

Πειραιάς 1900

Η πόλη και το λιμάνι της Ρόδου

Η πόλη και το λιμάνι της Ρόδου

(Choiseul – Gouffier, «Voyage pittoresque dans l’ empire ottoman» 1842)

Σέρρες 1920

Σέρρες 1920

Αρχιτέκτων Ν. Τσακίρης

Σχέδιον χωρίου Καλένδρα (Καλά δένδρα Σερρών)

Σχέδιον χωρίου Καλένδρα (Καλά δένδρα Σερρών)

Αρχιτέκτων M. Hendry (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον χωρίου Κουμλή (Αμμουδιά Σερρών

Σχέδιον χωρίου Κουμλή (Αμμουδιά Σερρών

Αρχιτέκτων M. Hendry (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον Κάτω Τζουμαγιάς (Ηράκλεια Σερρών)

Σχέδιον Κάτω Τζουμαγιάς (Ηράκλεια Σερρών)

Αρχιτέκτων P. Deyong (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον Ορμανλή (Δασοχώρι Σερρών)

Σχέδιον Ορμανλή (Δασοχώρι Σερρών)

Αρχιτέκτων P. Deyong (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον χωρίου Μπαρακλή (Βαλτερό Σερρών)

Σχέδιον χωρίου Μπαρακλή (Βαλτερό Σερρών)

Αρχιτέκτων M. Hendry (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Νέον χωρίον Προβίστα (Παλαιοκώμη Σερρών)

Νέον χωρίον Προβίστα (Παλαιοκώμη Σερρών)

(Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον χωρίου Ράχοβα (Μεσοράχη Σερρών)

Σχέδιον χωρίου Ράχοβα (Μεσοράχη Σερρών)

Αρχιτέκτων M. Hendry (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον χωρίου Γενή Μαχαλά (Κορφοβούνι Σερρών)

Σχέδιον χωρίου Γενή Μαχαλά (Κορφοβούνι Σερρών)

Αρχιτέκτων P. Deyong (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σχέδιον χωρίου Πρόσνικ (Σκοτούσσα Σερρών)

Σχέδιον χωρίου Πρόσνικ (Σκοτούσσα Σερρών)

Αρχιτέκτων P. Deyong (Κική Καυκούλα, Η περιπέτεια των κηπουπόλεων)

Σπάρτη 1834

Σπάρτη 1834

Σχέδιο του γεωμέτρη Stauffert (Παναγιώτης Τσακόπουλος, Ελληνική πόλη και νεοκλασικισμός)

bottom of page