8.1-organa-1 | k4station1

ΤΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

Στο «Μικρόκοσμο» του Ναζίμ Χικμέτ ο ποιητής «δεν καταδέχεται να υψώσει το κεφάλι στ’ αστροφώτιστα διαστήματα» και «βγάζει τη γλώσσα στ’ άστρα που είναι μακριά κι η γη μας τόσο δα μικρή». Πώς να διαφωνήσει κανείς με έναν ποιητή τέτοιου μεγέθους και με τους στίχους ενός τόσο υπέροχου ποιήματος; Από την άλλη πώς να διαφωνήσει και με τους τοπογράφους (γεωδαίτες) που από την αρχαιότητα ακόμη είχαν μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση για την επίλυση των γήινων προβλημάτων της επιστήμης τους, καθώς αναζητούσαν τις λύσεις στις αστρονομικές παρατηρήσεις και στην επεξεργασία τους με μαθηματικούς υπολογισμούς. Έτσι, φτάσαμε από τους αστρολάβους και τους εξάντες στους δέκτες GPS και στην ακριβή γνώση του πόσο μικρή ή μεγάλη είναι η γη μας, το πόσο μικρό ή μεγάλο είναι το κάθε τμήμα της γήινης επιφάνειας. Για να φτάσουμε, βέβαια, από τη διόπτρα του Ήρωνα στο θεοδόλιχο του Ramsden και από το οδόμετρο των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην κινηματική μέθοδο με τα GPS χρειάστηκε να περάσουν αιώνες. Μέχρι τον 19ο αιώνα, που εξετάζουμε σ’ αυτήν την ενότητα, η εξέλιξη των οργάνων ήταν αργόσυρτη, το 20ο αιώνα ήταν ταχύτατη και τον 21ο ίσως να ανακαλύψουμε ότι τα άστρα τελικά δεν είναι τόσο μακριά.

Οδόμετρο Αρχική αναφορά σ’ αυτό το όργανο, το οδόμετρο, κάνει ο Βιτρούβιος στο έργο του, όπου αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο. Αυτό δείχνει τη σημαντική αξία του οργάνου, το οποίο προϋπήρχε του Βιτρουβίου. Παρ’ όλα αυτά ο Βιτρούβιος αναφερόταν σε κάποιο χονδροειδές όργανο, που πιθανότατα είχε σχεδιαστεί ή και κατασκευαστεί από τον Αρχιμήδη. Όμως εκτός από την αναφορά του Ιωάννη Τζέτζη, αναφορά πολύ μεταγενέστερη, δεν έχουμε καμιά άλλη μαρτυρία ώστε να αποδώσουμε στον Αρχιμήδη την ανακάλυψη του οδομέτρου.	Διόπτρα του Ήρωνος Η γεωδαιτική διόπτρα του Ήρωνος ήταν ένα φορητό εργαλείο που επέτρεπε ακριβείς γεωδαιτικέ μετρήσεις στην επιφάνεια της γης. Μετρούσε αζιμούθια, ύψη, μήκη καθώς και γωνιακές αποστάσεις. Αποτελούνταν από ένα τρίποδας πάνω στο οποίο στηριζόταν το σκόπευτρο (γωνιόμετρο) και μια βαθμονομημένη πλάκα επάνω στην οποία κινούνταν.	Σπάγκος – 16ος αι. Για μέτρηση αποστάσεων.
Βάση τρίποδα Γερμανία 16ος αιώνας Ο τρίποδας επιτρέπει να τοποθετήσουμε το όργανο εν στάσει πάνω από το σημείο του εδάφους το οποίο χρησιμεύει σαν κορυφή των γωνιών που πρόκειται να μετρηθούν.	Γωνιόμετρο Ιταλία 16ος αιώνας	Πόδια τρίποδα Γερμανία 16ος αιώνας
Αστρολάβος – 1527 Ο αστρολάβος ήταν όργανο χρησιμοποιούμενο για τον καθορισμό του ύψους των αστέρων και ιδιαίτερα του Ηλίου και της Σελήνης από τον ορίζοντα ενός τόπου. Διακρίνονται δυο είδη αστρολάβων οι επίπεδοι και οι (πιο συνηθισμένοι) σφαιρικοί. Οι αστρολάβοι χρησιμοποιήθηκαν από την εποχή του Πτολεμαίου και του Ιππάρχου μέχρι και τον 17ο μ.Χ αιώνα.	Γωνιόμετρο -1577 Ιταλία	Γωνιόμετρο Αγγλία
Γωνιόμετρο Αγγλία	Γωνιόμετρο Πράγα – τέλη 16ου αιώνα	Σταυρός -17ος αι.
Γωνιόμετρο – 1600 Γερμανία	Γωνιόμετρο – 1600 Πράγα	Θεοδόλιχος Ramsden– 1791
Υδραυλικός χωροβάτης -19ος αι.	Αλυσίδα -19ος αι. Οι μετρητικές αλυσίδες αποτελούνται από μια σειρά ράβδων συνδεόμενων μεταξύ τους με κρίκους για εργασίες με μικρότερη ακρίβεια όπως η βυθομέτρηση ποταμών, λιμνών και θαλασσών (βυθομετρικές αποτυπώσεις).	Θεοδόλιχος -19ος αι. Το πρώτο όργανο το οποίο είχε όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά του σημερινού θεοδολίχου κατασκευάσθηκε το 1730 από τον άγγλο μηχανικό Sisson. Έκτοτε το θεοδόλιχο υπέστη διαδοχικές βελτιώσεις για να τελειοποιηθεί μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο από τον Ελβετό γεωδαίτη Henri Wild, επιστημονικό συνεργάτη τότε των εργοστασίων Zeiss
Χωροβάτης -19ος αι.	Χωροβάτης -19ος αι.	Θεοδόλιχος -19ος αι.
Εξάντας -1830 Γωνιομετρικό όργανο το οποίο μετράει τη γωνία στο επίπεδό της είναι ο εξάντας. Η ακρίβειά του είναι 1’ και η χρήση του στην τοπογραφία είναι πολύ περιορισμένη, σε αντίθεση με τη ναυτιλία όπου χρησιμοποιείται σα βασικό γωνιομετρικό όργανο. Το γεγονός ότι κατά τη χρήση του δεν απαιτεί μόνιμη στήριξη του δίνει το προσόν να μπορεί να χρησιμοποιείται σε υδρογραφικές αποτυπώσεις, όπου οι γωνίες είναι σχεδόν οριζόντιες.	Θεοδόλιχος – 1840 Αμερική	Οκτάντας - 1850
Θεοδόλιχος -1870 Αμερική	Θεοδόλιχος -1870 Αμερική	Θεοδόλιχος – 19ος αι Συλλογή Κώστα Μπούζα
Κλισίμετρο Το Κλισίμετρο χρησιμεύει για μέτρηση της γωνίας κλίσης μιας ευθείας σχετικά με την οριζόντια θέση.