top of page

Ο υδάτινος κόσμος του Κιλκίς

Θανάσης Βαφειάδης

Έκδοση ΔΕΥΑΚ, 2010, Σελ. 92, αρ. αντιτύπων 3.000

245.jpg

Η ιστορία της ύδρευσης της πόλης του Κιλκίς και η προσπάθεια του δήμου και των δημοτών να καλύψουν τις ανάγκες της πόλης σε νερό. Το παλιό και σύγχρονο φωτογραφικό υλικό μαζί με τα κείμενα και τα σχέδια και τους χάρτες αρθρώνεται σε πέντε ενότητες:

  • Υπόγεια και επιφανειακά νερά

  • Η ύδρευση της πόλης

  • Τα παραδοσιακά επαγγέλματα του νερού

  • Εικόνες του νερού στην κιλκισιώτικη λογοτεχνία

  • Λεξικό του νερού  

Από τον πρόλογο του συγγραφέα

 

     Εύυδρος δεν υπήρξε ποτέ αυτή η πόλη. Το νερό που έτρεχε στις φλέβες της πάντα λιγοστό ήταν και γι’ αυτό πολύτιμο. Η φύση δεν την προίκισε σαν κάποιες άλλες πόλεις με μεγάλες και εντυπωσιακές υδάτινες επιφάνειες. Οι περιηγητές και οι ταξιδιώτες που την επισκέφθηκαν δε συνάντησαν κάποια γαλήνια λίμνη να την αγκαλιάζει, ένα πλατύρροο ποτάμι να την διατρέχει ή θορυβώδεις καταρράκτες να την κοσμούν. Γι' αυτό δεν βρήκαν λόγο να τη συμπεριλάβουν στις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις και να την εξυμνήσουν σαν τις άλλες πόλεις του νερού.

   Οι σύγχρονοι ερευνητές της τοπικής παράδοσης δεν πρόκειται να συναντήσουν αναφορές σε τοπία με κρυστάλλινα νερά, σε κατασκευασμένες με μαστοριά λιθόκτιστες κρήνες ή σε λυγερόκορμες κοπέλες που ευδιάθετες τις πλαισίωναν με τις υδρίες τους. Αντίθετα, θα ανασύρουν μνήμες και μαρτυρίες για γυναίκες της προσφυγιάς που με ιώβεια υπομονή ή φανερή αγανάκτηση περίμεναν παραταγμένες μπροστά στις συνοικιακές κρήνες να τρέξει το πολυπόθητο νερό. Οι κιλκισιώτικες κρήνες, φειδωλές σαν τους πρώτους κατοίκους της πόλης, τους Στρωμνιτσιώτες, μόνο ελάχιστη ποσότητα νερού επέτρεπαν να κυλήσει μέσα από τους κρουνούς τους. Και αυτό όχι πάντα, αφού το καλοκαίρι στέρευαν και το χειμώνα πάγωναν, εντείνοντας το μαρτύριο της δίψας για τους σύγχρονους απογόνους του μυθικού Τάνταλου. Παρ’ όλα αυτά οι κιλκισιώτες απ’ όλους τους ολύμπιους θεούς μόνο τον Ποσειδώνα, το θεό των νερών, επέλεξαν να τιμήσουν, δίνοντας τ’ όνομά του σε δρόμο της πόλης. Ίσως, γιατί ήθελαν έτσι να δηλώσουν, ότι σε αυτήν τη φαινομενικά άνυδρη πόλη υπήρχε ένας ολόκληρος φανερός και συνάμα αθέατος κόσμος του νερού. Ένας υδάτινος κόσμος μικρός και ασήμαντος για τους ξένους αλλά πολύ σημαντικός γι’ αυτούς. Ένας υδάτινος κόσμος που είχε τους δικούς του τόπους λατρείας του νερού, τις κατακόμβες, τα ναΐδρια, τις κολυμβήθρες. Τις κατακόμβες, που ήταν οι δαιδαλώδεις διάδρομοι του σπηλαίου με τους σταλαγμίτες, τους σταλακτίτες και τα κοράλλια, όλα αυτά τα σπάνιας ομορφιάς δημιουργήματα της αέναης κίνησης και δράσης του νερού. Τα ναΐδρια, που ήταν οι περίοπτες ή εντοιχισμένες στις όψεις των σπιτιών κρήνες, άλλες άσημες και ανώνυμες κι άλλες κοινό σημείο αναφοράς των κατοίκων, όπως η βρύση του Αμπτήλαγα, το περίφημο Σαλάτς. Τις κολυμβήθρες -σαν τη βιβλική του Σιλωάμ τις παρομοιάζει ο αξέχαστος Στ. Λίβας - που δεν ήταν άλλες από τις νεροφαγιές των ρεμάτων, που μέσα στο κατακαλόκαιρο ανακούφιζαν με τη δροσιά τους τις «καμένες ψυχές» των παιδιών και των εφήβων του Κιλκίς. Αυτός ο υδάτινος κόσμος είχε τα κάστρα του, τις δεξαμενές και τα υδραγωγεία, που πάνω τους στηριζόταν η οχύρωση της πόλης απέναντι στη μόνιμη απειλή της λειψυδρίας.

    Πρωταγωνιστές σ’ αυτόν τον κόσμο του νερού, οι άνθρωποι της πόλης και πιο πολύ αυτοί που είχαν την άμεση ευθύνη για την υδροδότησή της, οι τεχνίτες και οι εργάτες του Δήμου, που όφειλαν να αποκαθιστούν τις βλάβες και τις διαρροές, να καταβρέχουν τους δρόμους, να ποτίζουν τα πάρκα, να διατηρούν με το νερό την πόλη καθαρή. Δίπλα σ’ αυτούς, εκείνοι που εξασφάλιζαν άμεσα τον άρτον τον επιούσιον από την εκμετάλλευση του νερού: οι νερουλάδες, οι παγοπώλες, οι πλύστρες αλλά και οι εργαζόμενοι στα πρωτοβιομηχανικά συγκροτήματα ή εργαστήρια από το σύγχρονο παγοποιείο στο κέντρο της πόλης μέχρι το πρωτόγονο βυρσοδεψείο στην άκρη της. Και μαζί μ’ αυτούς όσοι είχαν έμμεση σχέση, όπως οι τεχνίτες της πόλης, λευκοσιδηρουργοί και γανωτές, που κατασκεύαζαν και επισκεύαζαν τα σκεύη μεταφοράς και αποθήκευσης του νερού. Όλα αυτά τα σκεύη που η δική μου γενιά πρόλαβε ελάχιστα να δει πριν το πέρασμα στην καταναλωτική κοινωνία: τα γκιούμια που ζέσταιναν το νερό στις ξυλόσομπες συντροφιά με τις φλούδες των πορτοκαλιών, τα στρογγυλά ντεπόζιτα με τη ζωγραφισμένη «Καλημέρα» που κρέμονταν πάνω από τους νιπτήρες, τις σκάφες που γέμιζαν με το καυτό νερό του καθιερωμένου σαββατιάτικου μπάνιου, τα μεγάλα καζάνια για το πλύσιμο των ασπρόρουχων στην αυλή. 

    Από τον παλιό αυτό υδάτινο κόσμο ελάχιστα λείψανα έχουν απομείνει στο σώμα της πόλης. Τα πηγάδια σβήνοντας τη δίψα της αντιπαροχής σαρώθηκαν από τα κύματα της ανοικοδόμησης. Όσα διασώθηκαν παραμένουν σιωπηλά στις άκρες των αυλών με τα στόμια τους κλειστά, κατάφορτα με γλάστρες των λουλουδιών, αφού μόνο αυτή η αξία χρήσης, η διακοσμητική, τους απόμεινε. Το λουτρό, αιχμάλωτο στο σκοτάδι, ασφυκτικά περίκλειστο από την κτηριακή μάζα πολυώροφων οικοδομών, άγνωστο στους πολλούς και απρόσιτο στους λίγους που γνωρίζουν την ύπαρξή του, μάταια ελπίζει να ξανακούσει τα φανταρίστικα τραγούδια, τις φωνές και τα γέλια των λουομένων. Οι παλιές κρήνες γκρεμίστηκαν κι αυτές και μόνο το Σαλάτς, με το νερό του να χάνεται και να ξανάρχεται, απέμεινε για να θυμίζει την παλιά πόλη. Μαζί με αυτά τα τελευταία φυλάκια της ιστορίας, παλιές φωτογραφίες ασπρόμαυρες, με πρόσωπα γνώριμα ή άγνωστα να ενώνουν την αισιοδοξία της νεότητας με τη ζωντάνια του τρεχούμενου νερού και λόγια σκόρπια ανθρώπων που αγάπησαν αυτήν την πόλη, είναι τα λιγοστά τεκμήρια για έναν κόσμο που έχει οριστικά χαθεί.

    Τον ξεχασμένο υδάτινο κόσμο του Κιλκίς επιχειρεί να ανασύρει από τη λήθη το λεύκωμα αυτό, και έστω για λίγο να τον ξαναζωντανέψει. Και μαζί μ’ αυτόν, να εστιάσει στο σύγχρονο κόσμο του νερού που, όπως και ο παλιός, διακατέχεται από την ίδια μόνιμη αγωνία: να  έχει την επάρκεια και την αντοχή για να συντροφεύει την πόλη στο αέναο ταξίδι της προς το μέλλον.

YDATINOS KOSMOS12
YDATINOS KOSMOS36
YDATINOS KOSMOS54
YDATINOS KOSMOS72
YDATINOS KOSMOS82

Το νερό και η πόλη

Τάκης Τερζίδης

Δήμαρχος Κιλκίς

_DSC0065.JPG
DEYAK PROSOPA.jpg

Το νερό και η πόλη συνδέονται με έναν δεσμό ζωτικό ο οποίος ξεκινά από τη γέννηση της και συνεχίζεται άρρηκτος σε όλη την ιστορική της διαδρομή. Στο νερό, την αρχή των όντων κατά τον Θαλή τον Μιλήσιο, θα πρέπει ν’ αναζητήσουμε και την αρχή της δικής μας πόλης. Η δημιουργία της, όπως και όλων των άλλων πόλεων, στηρίχθηκε στην πρωταρχική απαίτηση για την εξασφάλιση του νερού, χωρίς το οποίο δεν θα μπορούσε να επιζήσει. Άγνωστο πότε αλλά σίγουρα πριν την τουρκική κατάκτηση, οι πρώτοι κάτοικοι αυτού του τόπου δημιούργησαν ένα μικρό αγροτοκτηνοτροφικό οικισμό ο οποίος εξασφάλιζε την υδροδότησή του από τις πηγές που βρίσκονταν στις παρυφές του λόφου του Αγίου Γεωργίου. Στη συνέχεια επεδίωξαν να αναπτύξουν συστήματα συλλογής και διανομής του νερού, τα οποία εξελίχθηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Στα χρόνια της ύστερης τουρκοκρατίας ένα μεγάλο δίκτυο υπόγειων αγωγών, λιθόκτιστων και πήλινων, μετέφερε το νερό σε διάφορα σημεία της πόλης, η οποία από ένας μικρός οικισμός είχε εξελιχθεί πλέον σε ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της Μακεδονίας.

Οι πρώτοι πρόσφυγες, που μετά το 1913 ήρθαν σ’ αυτήν πόλη, εκτός από τα ερείπια και τις στάχτες βρήκαν και ένα πλήθος πηγαδιών που τους έπεισε ότι μπορούσαν να εγκατασταθούν μόνιμα εδώ. Με το μόχθο τους κατασκευάστηκαν τα έργα προμήθειας, μεταφοράς, αποθήκευσης και διανομής του νερού τα οποία ήταν απαραίτητα όχι μόνο για την επιβίωση αλλά και για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Η προσπάθεια αυτή συνεχίστηκε από τις επόμενες γενιές και με την πρόοδο της τεχνολογίας από τα λιθόκτιστα υδραγωγεία, τα φρέατα και τις κρήνες του παρελθόντος φθάσαμε σήμερα στα σύγχρονα δίκτυα υδροδότησης, στις εγκαταστάσεις καθαρισμού νερού και στο εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου.

Η κατασκευή όλων αυτών των έργων στηρίχτηκε στην αγωνιώδη προσπάθεια των δημοτικών αρχών που πρώτιστο μέλημα τους ήταν να καλύψουν τις ανάγκες της πόλης σε νερό. Από το Δήμο είχαν την απαίτηση οι δημότες του να φτάνει το νερό σε κάθε σπίτι για να εξυπηρετηθούν οι οικιακές ανάγκες για την πόση, το μαγείρεμα, την ατομική υγιεινή, τις πλύσεις κάθε είδους, την άρδευση των μικρών ανθόκηπων. Ο Δήμος ήταν αυτός που όφειλε να καλύψει και τις υπόλοιπες αστικές ανάγκες όπως την υδροδότηση των στρατοπέδων, του νοσοκομείου, των σχολείων, τις πλύσεις και τα καταβρέγματα οδών, τις πλύσεις υπονόμων, τις πυροσβεστικές ανάγκες αλλά και τις βιομηχανικές ανάγκες, τα πλυντήρια, το παγοποιείο, τα σφαγεία, τα αμαξοστάσια. Και φυσικά ο Δήμος και ιδιαίτερα ο Δήμαρχος, σύμφωνα με τη γνωστή ρήση, ήταν ο αποδέκτης των παραπόνων κάθε φορά που γινόταν διακοπή νερού ή πλημμύριζαν οι δρόμοι από το ελλιπές δίκτυο απορροής των ομβρίων.

Όψεις της πολυδιάστατης αυτής σχέσης του νερού με την πόλη καταγράφονται στην έκδοση αυτή που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης του Κιλκίς.

DSC00060.JPG

Η ύδρευση του Δήμου Κιλκίς

Ηλίας Αβραμίδης

Διευθυντής ΔΕΥΑ Κιλκίς

     Οι προσπάθειες για επαρκές και καθαρό νερό στο άνυδρο Κιλκίς είναι διαχρονικές και συνεχείς. Υπήρξε για δεκαετίες πρώτη προτεραιότητα κάθε δημοτικής αρχής και το απόλυτο κριτήριο επιλογής δημάρχου. Το παραπάνω αποτυπώνεται και στις δημοτικές δαπάνες, μεγάλο ποσοστό των οποίων κατευθύνεται διαχρονικά σε έργα ύδρευσης. Υπάρχουν πολλές αναφορές στα πρακτικά των δημοτικών συμβουλίων για το μεγάλο πρόβλημα της επάρκειας νερού, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς και επανειλημμένες αναφορές στον τοπικό τύπο. Αξιομνημόνευτες είναι και οι από την δεκαετία του τριάντα αναφορές για την εκ περιτροπής υδροδότηση των οικιών, ιδίως τους θερινούς μήνες.

    Σήμερα η πόλη του Κιλκίς και οι γειτονικοί οικισμοί καλύπτουν τις ανάγκες τους σε νερό από τα δύο ανεξάρτητα υδρευτικά έργα που μεταφέρουν νερό από δυο χωριστές υδρολογικές λεκάνες: Το από τη δεκαετία του εξήντα υφιστάμενο έργο υδροδότησης της πόλης από το Γαλλικό ποταμό, ανατολικά της πόλης και το από το 2004 κατασκευασθέν έργο υδροδότησης της πόλης από το Σταυροχώρι, ευρισκόμενο στα δυτικά της πόλης. Ο συνεχής εκσυγχρονισμός και η επέκταση του δικτύου των γεωτρήσεων του πρώτου και η κατασκευή του δευτέρου εξασφάλισαν προς το παρόν την ομαλή τροφοδοσία της πόλης με νερό.

   Η παρουσία από το 1994 της ΔΕΥΑ Κιλκίς ως αποκλειστικού διαχειριστή της ύδρευσης και αποχέτευσης του δήμου συνέβαλε στην εξάλειψη της λειψυδρίας την τελευταία δεκαετία. Με μια σειρά μεγάλων έργων που διπλασίασαν τη δυναμικότητα των εγκαταστάσεων, η οποία ανέρχεται πλέον σε 700 κυβικά μέτρα την ώρα, εξασφαλίστηκε η επάρκεια και στις πιο δυσμενείς συνθήκες. Με ένα σύνθετο δίκτυο αγωγών τροφοδοσίας – αντλιοστασίων – ενδιάμεσων δεξαμενών που τροφοδοτείται από 12 γεωτρήσεις κατά μήκος του γαλλικού ποταμού και από 6 γεωτρήσεις στην Λεκάνη Σταυροχωρίου, το νερό καταλήγει στη μεγάλη δεξαμενή του Αγίου Γεωργίου και από εκεί με βαρύτητα σε κάθε σπίτι. Εκτός από την πόλη, το δίκτυο υδροδότησης καλύπτει και τους οικισμούς  Ζαχαράτο και Ξηρόβρυση και ενισχύει τα αυτόνομα δίκτυα των οικισμών Κρηστώνης, Λεβεντοχωρίου, Αργυρούπολης και Σεβαστού. Και όλα αυτά την στιγμή που ο Δήμος μας αυξήθηκε με πολύ γρήγορο ρυθμό. Η μεταβολή των υδρομέτρων στην πόλη του Κιλκίς αποτυπώνει αυτή την πραγματικότητα από 6864 το έτος 1995 ανέρχονται σε 14496 το έτος 2008.

   Πλην των υποδομών ύδρευσης μια σειρά μεγάλων έργων αποχέτευσης άφησαν το αποτύπωμά τους στο Δήμο Κιλκίς την τελευταία δεκαετία. Η κατασκευή 85.793 μέτρων δικτύου αποχέτευσης ακαθάρτων και 17.545 μέτρων δικτύου αποχέτευσης ομβρίων εξασφαλίζουν συνθήκες υγιεινής και καλύτερη ποιότητα ζωής. Μαζί με τον βιολογικό καθαρισμό που λειτουργεί από το έτος 2005, τοποθετούν την πόλη και το δήμο στις πιο προηγμένες σε σύγκριση με την Ελλάδα και την Ευρώπη ως προς αυτές τις υποδομές. Αυτή τη στιγμή όλη η πόλη και η επέκταση έχουν καινούργιο δίκτυο, που εξυπηρετεί όλα τα κτίρια και καλύπτει πλήρως τις ανάγκες των εντός σχεδίου οικοπέδων. Τα λύματα οδηγούνται στη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων που λειτουργεί υποδειγματικά και είναι ενδιαφέρον σημείο επίσκεψης των μαθητών του Δήμου Κιλκίς.

   Η ΔΕΥΑ Κιλκίς είναι ένας κοινωφελής φορέας που συνεργάζεται και υποστηρίζει τις πολιτιστικές και αθλητικές δράσεις των συλλόγων και της νεολαίας και επιδιώκει την αρωγή τους στους κοινούς στόχους που είναι μια καλύτερη ζωή για τους πολίτες αυτού του Δήμου.

bottom of page