Από τον πρόλογο του συγγραφέα

 

     Εύυδρος δεν υπήρξε ποτέ αυτή η πόλη. Το νερό που έτρεχε στις φλέβες της πάντα λιγοστό ήταν και γι’ αυτό πολύτιμο. Η φύση δεν την προίκισε σαν κάποιες άλλες πόλεις με μεγάλες και εντυπωσιακές υδάτινες επιφάνειες. Οι περιηγητές και οι ταξιδιώτες που την επισκέφθηκαν δε συνάντησαν κάποια γαλήνια λίμνη να την αγκαλιάζει, ένα πλατύρροο ποτάμι να την διατρέχει ή θορυβώδεις καταρράκτες να την κοσμούν. Γι' αυτό δεν βρήκαν λόγο να τη συμπεριλάβουν στις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις και να την εξυμνήσουν σαν τις άλλες πόλεις του νερού.

   Οι σύγχρονοι ερευνητές της τοπικής παράδοσης δεν πρόκειται να συναντήσουν αναφορές σε τοπία με κρυστάλλινα νερά, σε κατασκευασμένες με μαστοριά λιθόκτιστες κρήνες ή σε λυγερόκορμες κοπέλες που ευδιάθετες τις πλαισίωναν με τις υδρίες τους. Αντίθετα, θα ανασύρουν μνήμες και μαρτυρίες για γυναίκες της προσφυγιάς που με ιώβεια υπομονή ή φανερή αγανάκτηση περίμεναν παραταγμένες μπροστά στις συνοικιακές κρήνες να τρέξει το πολυπόθητο νερό. Οι κιλκισιώτικες κρήνες, φειδωλές σαν τους πρώτους κατοίκους της πόλης, τους Στρωμνιτσιώτες, μόνο ελάχιστη ποσότητα νερού επέτρεπαν να κυλήσει μέσα από τους κρουνούς τους. Και αυτό όχι πάντα, αφού το καλοκαίρι στέρευαν και το χειμώνα πάγωναν, εντείνοντας το μαρτύριο της δίψας για τους σύγχρονους απογόνους του μυθικού Τάνταλου. Παρ’ όλα αυτά οι κιλκισιώτες απ’ όλους τους ολύμπιους θεούς μόνο τον Ποσειδώνα, το θεό των νερών, επέλεξαν να τιμήσουν, δίνοντας τ’ όνομά του σε δρόμο της πόλης. Ίσως, γιατί ήθελαν έτσι να δηλώσουν, ότι σε αυτήν τη φαινομενικά άνυδρη πόλη υπήρχε ένας ολόκληρος φανερός και συνάμα αθέατος κόσμος του νερού. Ένας υδάτινος κόσμος μικρός και ασήμαντος για τους ξένους αλλά πολύ σημαντικός γι’ αυτούς. Ένας υδάτινος κόσμος που είχε τους δικούς του τόπους λατρείας του νερού, τις κατακόμβες, τα ναΐδρια, τις κολυμβήθρες. Τις κατακόμβες, που ήταν οι δαιδαλώδεις διάδρομοι του σπηλαίου με τους σταλαγμίτες, τους σταλακτίτες και τα κοράλλια, όλα αυτά τα σπάνιας ομορφιάς δημιουργήματα της αέναης κίνησης και δράσης του νερού. Τα ναΐδρια, που ήταν οι περίοπτες ή εντοιχισμένες στις όψεις των σπιτιών κρήνες, άλλες άσημες και ανώνυμες κι άλλες κοινό σημείο αναφοράς των κατοίκων, όπως η βρύση του Αμπτήλαγα, το περίφημο Σαλάτς. Τις κολυμβήθρες -σαν τη βιβλική του Σιλωάμ τις παρομοιάζει ο αξέχαστος Στ. Λίβας - που δεν ήταν άλλες από τις νεροφαγιές των ρεμάτων, που μέσα στο κατακαλόκαιρο ανακούφιζαν με τη δροσιά τους τις «καμένες ψυχές» των παιδιών και των εφήβων του Κιλκίς. Αυτός ο υδάτινος κόσμος είχε τα κάστρα του, τις δεξαμενές και τα υδραγωγεία, που πάνω τους στηριζόταν η οχύρωση της πόλης απέναντι στη μόνιμη απειλή της λειψυδρίας.

    Πρωταγωνιστές σ’ αυτόν τον κόσμο του νερού, οι άνθρωποι της πόλης και πιο πολύ αυτοί που είχαν την άμεση ευθύνη για την υδροδότησή της, οι τεχνίτες και οι εργάτες του Δήμου, που όφειλαν να αποκαθιστούν τις βλάβες και τις διαρροές, να καταβρέχουν τους δρόμους, να ποτίζουν τα πάρκα, να διατηρούν με το νερό την πόλη καθαρή. Δίπλα σ’ αυτούς, εκείνοι που εξασφάλιζαν άμεσα τον άρτον τον επιούσιον από την εκμετάλλευση του νερού: οι νερουλάδες, οι παγοπώλες, οι πλύστρες αλλά και οι εργαζόμενοι στα πρωτοβιομηχανικά συγκροτήματα ή εργαστήρια από το σύγχρονο παγοποιείο στο κέντρο της πόλης μέχρι το πρωτόγονο βυρσοδεψείο στην άκρη της. Και μαζί μ’ αυτούς όσοι είχαν έμμεση σχέση, όπως οι τεχνίτες της πόλης, λευκοσιδηρουργοί και γανωτές, που κατασκεύαζαν και επισκεύαζαν τα σκεύη μεταφοράς και αποθήκευσης του νερού. Όλα αυτά τα σκεύη που η δική μου γενιά πρόλαβε ελάχιστα να δει πριν το πέρασμα στην καταναλωτική κοινωνία: τα γκιούμια που ζέσταιναν το νερό στις ξυλόσομπες συντροφιά με τις φλούδες των πορτοκαλιών, τα στρογγυλά ντεπόζιτα με τη ζωγραφισμένη «Καλημέρα» που κρέμονταν πάνω από τους νιπτήρες, τις σκάφες που γέμιζαν με το καυτό νερό του καθιερωμένου σαββατιάτικου μπάνιου, τα μεγάλα καζάνια για το πλύσιμο των ασπρόρουχων στην αυλή. 

    Από τον παλιό αυτό υδάτινο κόσμο ελάχιστα λείψανα έχουν απομείνει στο σώμα της πόλης. Τα πηγάδια σβήνοντας τη δίψα της αντιπαροχής σαρώθηκαν από τα κύματα της ανοικοδόμησης. Όσα διασώθηκαν παραμένουν σιωπηλά στις άκρες των αυλών με τα στόμια τους κλειστά, κατάφορτα με γλάστρες των λουλουδιών, αφού μόνο αυτή η αξία χρήσης, η διακοσμητική, τους απόμεινε. Το λουτρό, αιχμάλωτο στο σκοτάδι, ασφυκτικά περίκλειστο από την κτηριακή μάζα πολυώροφων οικοδομών, άγνωστο στους πολλούς και απρόσιτο στους λίγους που γνωρίζουν την ύπαρξή του, μάταια ελπίζει να ξανακούσει τα φανταρίστικα τραγούδια, τις φωνές και τα γέλια των λουομένων. Οι παλιές κρήνες γκρεμίστηκαν κι αυτές και μόνο το Σαλάτς, με το νερό του να χάνεται και να ξανάρχεται, απέμεινε για να θυμίζει την παλιά πόλη. Μαζί με αυτά τα τελευταία φυλάκια της ιστορίας, παλιές φωτογραφίες ασπρόμαυρες, με πρόσωπα γνώριμα ή άγνωστα να ενώνουν την αισιοδοξία της νεότητας με τη ζωντάνια του τρεχούμενου νερού και λόγια σκόρπια ανθρώπων που αγάπησαν αυτήν την πόλη, είναι τα λιγοστά τεκμήρια για έναν κόσμο που έχει οριστικά χαθεί.

    Τον ξεχασμένο υδάτινο κόσμο του Κιλκίς επιχειρεί να ανασύρει από τη λήθη το λεύκωμα αυτό, και έστω για λίγο να τον ξαναζωντανέψει. Και μαζί μ’ αυτόν, να εστιάσει στο σύγχρονο κόσμο του νερού που, όπως και ο παλιός, διακατέχεται από την ίδια μόνιμη αγωνία: να  έχει την επάρκεια και την αντοχή για να συντροφεύει την πόλη στο αέναο ταξίδι της προς το μέλλον.