Η κρήνη είναι ένα υπέργειο κτίσμα κατάλληλο για τη ροή του νερού. Η αρχαιότερη αναφορά για κρήνη εντοπίζεται στην Οδύσσεια του Ομήρου ενώ το αρχαιότερο κτίσμα χρονολογείται στα μέσα του 7ου  αι. π.Χ στην Ολυμπία. Η απλούστερη μορφή της ήταν μια λεκάνη στη μια πλευρά της οποίας υψωνόταν στήλη πάνω στον οποίο βρισκόταν ο κρουνός. Με την πάροδο των χρόνων τα κρηναία οικοδομήματα γίνονταν ολοένα και πιο περίτεχνα και πολλές φορές συνδυάζονταν με ένα ολοκληρωμένο σύστημα άντλησης και αποθήκευσης νερού. Στο Βυζάντιο υπήρχαν δημόσιες κρήνες στους δρόμους αλλά και ιδιωτικές βρύσες στις αυλές ή τους κήπους των πλουσίων. Στις κρήνες αυτές σύμφωνα με τον Φ. Κουκουλέ υπήρχαν «διάφορα αγαλμάτια, από του στόματος των οποίων έρρεε το ύδωρ, ή πτηνά π.χ αετοί κρατούντες εν τους όνυχάς των όφεις. Εις τα επύλλια περιγράφονται και πτηνά γρύψοι, βαστάζοντες δια των ποδών λεκάνην, εις ην από του στόματός των κατέρρεε το ύδωρ».  

     Στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι βρύσες κοσμούσαν τους δημόσιους αλλά και τους ιδιωτικούς και παρουσιάζονταν σε διάφορες αρχιτεκτονικές μορφές. Οι δημόσιες κρήνες ήταν κτισμένες είτε σε πολυσύχναστα σημεία του αστικού ιστού είτε σε κομβικά περάσματα της υπαίθρου. Στους μικρούς οικισμούς η κοινοτική κρήνη βρισκόταν στην κεντρική πλατεία, θύμιζε κιόσκι και περιβαλλόταν από σκιερά δέντρα, συνήθως αιώνια πλατάνια. Στις πόλεις συναντιούνταν είτε ως αυτόνομα περίοπτα κτίσματα είτε εντοιχισμένες σε τοίχους κτηρίων ή αυλών. Πολλές φορές έφεραν εγχάρακτη επιγραφή που μαρτυρούσε τη χρονολογία κατασκευής της ή το όνομα του δωρητή, με δαπάνες του οποίου κατασκευάστηκε η κρήνη. Είχαν πάντα το δικό τους ξεχωριστό όνομα αφού αποτελούσαν σημεία αναφοράς για τους κατοίκους μιας γειτονιάς ή ενός ολόκληρου συνοικισμού και πολλές φορές ξεχώριζαν για τα αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία τους. Οι κολονάτες βρύσες που συνηθίζονταν στη Δυτική Ευρώπη εμφανίστηκαν τον 18ο αιώνα και άρχισαν σταδιακά να αντικαθιστούν τις παραδοσιακές βρύσες των πλατειών.