Θανάσης Βαφειάδης
Αγρ. & Τοπογράφος Μηχανικός
Παναγιώτης Κεμεντσετσίδης
Αγρ. & Τοπογράφος Μηχανικός
K4Station

ΚΡΗΝΕΣ
Η κρήνη είναι ένα υπέργειο κτίσμα κατάλληλο για τη ροή του νερού. Η αρχαιότερη αναφορά για κρήνη εντοπίζεται στην Οδύσσεια του Ομήρου ενώ το αρχαιότερο κτίσμα χρονολογείται στα μέσα του 7ου αι. π.Χ στην Ολυμπία. Η απλούστερη μορφή της ήταν μια λεκάνη στη μια πλευρά της οποίας υψωνόταν στήλη πάνω στον οποίο βρισκόταν ο κρουνός. Με την πάροδο των χρόνων τα κρηναία οικοδομήματα γίνονταν ολοένα και πιο περίτεχνα και πολλές φορές συνδυάζονταν με ένα ολοκληρωμένο σύστημα άντλησης και αποθήκευσης νερού. Στο Βυζάντιο υπήρχαν δημόσιες κρήνες στους δρόμους αλλά και ιδιωτικές βρύσες στις αυλές ή τους κήπους των πλουσίων. Στις κρήνες αυτές σύμφωνα με τον Φ. Κουκουλέ υπήρχαν «διάφορα αγαλμάτια, από του στόματος των οποίων έρρεε το ύδωρ, ή πτηνά π.χ αετοί κρατούντες εν τους όνυχάς των όφεις. Εις τα επύλλια περιγράφονται και πτηνά γρύψοι, βαστάζοντες δια των ποδών λεκάνην, εις ην από του στόματός των κατέρρεε το ύδωρ».
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι βρύσες κοσμούσαν τους δημόσιους αλλά και τους ιδιωτικούς και παρουσιάζονταν σε διάφορες αρχιτεκτονικές μορφές. Οι δημόσιες κρήνες ήταν κτισμένες είτε σε πολυσύχναστα σημεία του αστικού ιστού είτε σε κομβικά περάσματα της υπαίθρου. Στους μικρούς οικισμούς η κοινοτική κρήνη βρισκόταν στην κεντρική πλατεία, θύμιζε κιόσκι και περιβαλλόταν από σκιερά δέντρα, συνήθως αιώνια πλατάνια. Στις πόλεις συναντιούνταν είτε ως αυτόνομα περίοπτα κτίσματα είτε εντοιχισμένες σε τοίχους κτηρίων ή αυλών. Πολλές φορές έφεραν εγχάρακτη επιγραφή που μαρτυρούσε τη χρονολογία κατασκευής της ή το όνομα του δωρητή, με δαπάνες του οποίου κατασκευάστηκε η κρήνη. Είχαν πάντα το δικό τους ξεχωριστό όνομα αφού αποτελούσαν σημεία αναφοράς για τους κατοίκους μιας γειτονιάς ή ενός ολόκληρου συνοικισμού και πολλές φορές ξεχώριζαν για τα αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία τους. Οι κολονάτες βρύσες που συνηθίζονταν στη Δυτική Ευρώπη εμφανίστηκαν τον 18ο αιώνα και άρχισαν σταδιακά να αντικαθιστούν τις παραδοσιακές βρύσες των πλατειών.
![]() Αρχές 19ου αιώναΠαλικάρια και κοπέλες συναντιούνται στη βρύση | ![]() Θεσσαλονίκη 1875Θρησκευτική βρύση Χατζή Μεχμέτ | ![]() 1908-1909(Θεόδωρος Ράλλης) |
---|---|---|
![]() Γυναίκα στη βρύση(Θεόδωρος Ράλλης) | ![]() 1939. Στη βρύση(Αγήνορας Αστεριάδης) | ![]() Γυναίκες στη βρύση(Αναγνωστικό Στ’ Δημοτικού 1936) |
![]() ΓιαννιτσάΓυναίκες εις την κρήνην | ![]() Δελφοί 1910Η Κασταλία πηγή αναβλύζει από τον ψηλό βράχο (Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου) | ![]() Γαστούρι Κέρκυρας1903. Η πηγή της αυτοκράτειρας Ελισσάβετ (Φωτογραφία του Fred Boissonnas) |
![]() Παραμυθιά 1913Δημόσια κρήνη δίπλα σε εντυπωσιακό πλατάνι (Φωτογραφία του Fred Boissonnas) | ![]() Ηράκλειο - 1920Η περίφημη κρήνη του Μοροζίνι (Φωτογραφία του Fred Boissonnas) | ![]() 1947. Νεαρός βοσκόςμεταφέρει νερό με τον κουβά (THE NATIONAL GEOGRAPHIC MAGAZINE) |
![]() 1919 ΗράκλειοΚρήνη στους Άγιους Δέκα Ηρακλείου (Daniel Baud-Bovy & Fred. Boissonass) | ![]() Πήλιο 1959Πλύσιμο σκευών παρέα με τη γατούλα (Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα) | ![]() Τρίκερι 1940Η βρύση σημείο συνάντησης (THE NATIONAL GEOGRAPHIC MAGAZINE) |
![]() Φλώρινα 1940Ξυπόλητο κορίτσι σε βρύση (THE NATIONAL GEOGRAPHIC MAGAZINE) | ![]() ΝάουσαΒρύση στο πάρκο της πόλης (ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ - ΜΑΡΤΙΟΣ 1971) | ![]() ΦίλυροΚοριτσάκι με στάμνα (ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ – ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1972) |
![]() ΜέτσοβοΒρύση σε λιθόστρωτο δρόμο | ![]() Ηράκλειο 1981Η κρήνη Ντελημάρκου | ![]() 1916. ΒαφειοχώριΓυναίκα με το μωρό της στην αγκαλιά και τη στάμνα στον ώμο (Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας) |
![]() ΓουμένισσαΗ γαλλική κρήνη που κατασκευάστηκε το 1918 (Φωτογραφία του Fred Boissonnas) | ![]() Κιλκίς δεκαετία 1930Στρατιώτες φωτογραφίζονται σε βρύση στο δημοτικό κήπο (Λένα Ιωαννίδου) | ![]() Κιλκίς δεκαετία 1940Συνοικιακή κρήνη (Τάσος Ασβεστόπουλος) |
![]() Κιλκίς δεκαετία 1940Συνοικιακή κρήνη κοντά στο 4ο δημοτικό σχολείο (Στέφανος Καζαντζής) | ![]() Κιλκίς 1947Συνοικιακή κρήνη (Σάκης Τζεβελέκης) | ![]() ΣεβαστόΚοπέλες στη βρύση του χωριού (Νίκος Αφεντουλίδης) |
![]() Νέα ΔήμητραΝέοι στη βρύση του χωριού (Τάκης Χατζόπουλος) | ![]() Μεταλλική κρήνητου μεσοπολέμου δίπλα στην είσοδο του δημαρχείου Κιλκίς | ![]() ΞηρόβρυσηΚρήνη κατασκευασμένη το 1929 |
![]() ΑντιγόνειαΕντοιχισμένη κρήνη σε δρόμο | ![]() ΔιπόταμοςΚρήνη με γούρνα ποτίσματος ζώων |
![]() Χίος 1792Άποψη της περιοχής της κρήνης (Choiseul – Gouffier, “Voyage pittoresque dans l’ empire ottoman) | ![]() Κως 1792Δημόσια κρήνη σε πλατεία (Choiseul – Gouffier, “Voyage pittoresque dans l’ empire ottoman) | ![]() Πάτμος 1792Γυναίκες μπροστά σε βρύση (Choiseul – Gouffier, “Voyage pittoresque dans l’ empire ottoman) |
---|---|---|
![]() 1825. Νέες κοπέλεςσυναντιούνται στη βρύση και συζητούν (Luis Dupre) | ![]() Αθήνα 1819Η κρήνη «μπουμπουνίστρα» (Edward Dodwell) | ![]() Άμφισσα – 1801(Edward Dodwell) |
![]() Κρήνη στο Νεόκαστρο Πύλου(Bory de Saint-Vincent) | ![]() Κρήνη στο Αίγιο(Otto Stackelberg “La Grece. Vues pittoresques et topographiques”) | ![]() Κρήνη στη ΜεθώνηΠαλιά χαλκογραφία |
![]() 1859. Κρήνηστο κέντρο της Αθήνας | ![]() Θήβα – 1834(Otto Stackelberg “La Grece. Vues pittoresques et topographiques”) | ![]() Αθήνα – 1834Κρήνη στην αυλή σπιτιού (Otto Stackelberg “La Grece. Vues pittoresques et topographiques”) |
![]() Μέτσοβο 1913(Boissonnas – Εικόνες της Ελλάδας) | ![]() Θεσσαλονίκη 1917Αμερικανοί γιατροί σε οθωμανική κρήνη (THE NATIONAL GEOGRAPHIC MAGAZINE) | ![]() Βασιλικά Χαλκιδικής – 1916Οθωμανική κρήνη (Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας) |
![]() Πελοπόννησος - Δεκαετία 1920Βρύση ορεινού χωριού | ![]() ΣιδηρόκαστροΒρύση στη σημερινή πλατεία του Σιδηρόκαστρου την περίοδο του μεσοπολέμου (Βασίλης Τζανακάρης) | ![]() Συνάντηση στη βρύση(Φωτογραφία του Fred Boissonnas) |
![]() Σέρρες - Δεκαετία 1920Παλιά τούρκικη βρύση με φόντο το κτήριο της νομαρχίας Σερρών (Βασίλης Τζανακάρης) | ![]() Πωγώνι 1930Γυναίκες γεμίζουν τις στάμνες τους | ![]() Αθήνα 1933Διανομή νερού σε γειτονιά της Αθήνας (Λεύκωμα ΕΥΔΑΠ 1999) |
![]() Ανατολή Αγιάς -1950Γυναίκα γεμίζει τα μπακιρένια γκιούμια (Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα) | ![]() Πύργοι Δράμας 1964Προσφορά ψωμιού του γάμου στη βρύση | ![]() Αμπελάκια -1977Γαϊδουράκι που ξεδιψάει (Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα) |
![]() 1916. ΓουμένισσαΠαλιά βρύση στην θέση που ανεγέρθηκε το 1918 η γαλλική κρήνη (Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας) | ![]() 1916. ΒαφειοχώριΓυναίκες προμηθεύονται νερό από τη βρύση του χωριού (Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας) | ![]() 1916. ΣουλτογιανέικαΆγγλοι στρατιώτες στην κρήνη του χωριού (Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας) |
![]() 1916. Κάτω ΘεοδωράκιΆγγλοι στρατιώτες και κάτοικοι φωτογραφίζονται μπροστά στην παλιά οθωμανική κρήνη (Τάσος Γιοβανούδης) | ![]() Κιλκίς δεκαετία 1940Βρύση στην οδό Λέοντος Σοφού (K4Station) | ![]() Μεταλλικό δεκαετία 1960Η βρύση του ξινού νερού (K4Station) |
![]() Μεταλλικό 1963Στρατιώτες του 603 τάγματος πεζικού στη βρύση του ξινού νερού Ευριπίδης Παπαδόπουλος | ![]() Γουμένισσααναμνηστική φωτογραφία στην γαλλική κρήνη (Κώστας Στεφανίδης) | ![]() Γουμένισσα – δεκαετία 1970Η κεντρική πλατεία με τη γαλλική κρήνη, χιονισμένη |
![]() Κιλκίς δεκαετία 1960Παιδιά αναζητούν δροσιά στη βρύση του Σαλάτς | ![]() Η βρύση του ΣαμολαδάΔεξιά ο Κώστας Κωνσταντινίδης | ![]() Καμπάνη 1984Βρύση με κεφαλή λιονταριού ως κρουνό στο κέντρο του χωριού (K4Station) |
![]() Η βρύση Σαλάτς(Λένα Κωτσοπούλου) | ![]() ΔροσάτοΒρύση της δεκαετίας του 1930 | ![]() Μεγάλη ΒρύσηΒρύση στην πλατεία του χωριού |
![]() ΧωρύγιΚρήνη κατασκευασμένη το 1925 | ![]() ΚάρπηΚρήνη με τρεις κρουνούς στην άκρη του χωριού | ![]() Μεγάλα ΛιβάδιαΟι τρεις κρήνες μετά τα έργα ανάπλασης |