Θανάσης Βαφειάδης
Αγρ. & Τοπογράφος Μηχανικός
Παναγιώτης Κεμεντσετσίδης
Αγρ. & Τοπογράφος Μηχανικός
K4Station

ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ – ΝΕΡΟΤΡΙΒΕΣ - ΜΠΑΤΑΝΙΑ
Οι νερόμυλοι βρίσκονταν σε απόκρημνα σημεία, στα βάθη των υδατοπτώσεων για να μπορούν να εκμεταλλευτούν τη δύναμη του νερού. Αποτελούσαν μικρές επιχειρήσεις οικογενειών μυλωνάδων και ήταν μικρά ως προς το μέγεθος τους μονώροφα κτίσματα με εξωτερικούς πέτρινους τοίχους που μόλις και μετά βίας στέγαζαν τον αλεστικό μηχανισμό και τα σακιά. Οι δυο βασικοί τύποι νερόμυλου ήταν ο «ρωμαϊκός» με την όρθια εξωτερική φτερωτή και ο «ανατολικός» ή «ελληνικός» με τη μικρότερη εσωτερική οριζόντια, ο οποίος ονομάστηκε έτσι γιατί είχε εξαπλωθεί στο βυζαντινό κράτος. Χρησιμοποιούσαν ως κινητήρια δύναμη το άφθονο νερό που διοχετευόταν μέσω ενός λιθόκτιστου καναλιού (νεραύλακας) σε ξύλινο αγωγό (βαρέλα) διαμέτρου 50-80 εκ., ο οποίος κατέληγε στο υπόγειο του κτιρίου, στο χώρο της φτερωτής. Η αλεστική ικανότητα των μύλων ήταν ανάλογη με το υψόμετρο της υδατόπτωσης και την παροχή του νερού.
Μπατάνια, λέγονταν τα σημεία που πλενόταν και λευκαινόταν το σαγιάκι, το μάλλινο ύφασμα που παρήγαγε η τοπική οικοτεχνία. Με ένα μηχανισμό που περιελάμβανε μακρόστενα ξύλα (τοκμάκια) που εκτελούσαν παλινδρομική κίνηση κτυπούσαν το σαγιάκι για να σφίξει και να πυκνώσει η ύφανση. Ακολουθούσε πλύσιμο με ζεστό νερό και άπλωμα σε πάγκους για να σιδερωθεί.
Ειδικός μηχανισμός που χτυπούσε τα χαλιά ήταν η δριστέλλα, ένας κάδος για το πλύσιμο της βαριάς σπιτόστρωσης. Οι βελέντζες μαζεύονταν από τα νοικοκυριά των κοντινών αλλά και πιο μακρινών χωριών, φορτώνονταν στα κάρα ή τα υποζύγια και συγκεντρώνονταν στο χώρο της νεροτριβής. Εκεί ράβονταν από τις άκρες σε σχήμα φακέλου και ρίχνονταν στη δριστέλλα όπου περιστρέφονταν με τη δύναμη του νερού που έπεφτε από μεγάλο ύψος. Στη συνέχεια ανασύρονταν, τοποθετούνταν χωριστά για να μην ανακατευτεί η βαφή και επέστρεφαν στους ιδιοκτήτες τους
![]() Νεροτριβή(Στέφανος Νομικός, Η υδροκίνηση στην προβιομηχανική Ελλάδα) | ![]() Μηχανισμός νερόμυλουστη Δημητσάνα (Στέφανος Νομικός, Η υδροκίνηση στην προβιομηχανική Ελλάδα) | ![]() Πομάκικο μαντάνι(Στέφανος Νομικός, Η υδροκίνηση στην προβιομηχανική Ελλάδα) |
---|---|---|
![]() Μαντάνι νεροτριβήστη Σαμαρίνα (σχέδιο Ζήση Σκαμπάλη 1986) | ![]() 1972. Νερόμυλοςστους Καλαρίτες Ιωαννίνων (Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα) | ![]() 1967. Νεροτριβήσε χωριό των Τρικάλων (Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα) |
![]() 1972. Νεροτριβήσε χωριό των Τρικάλων (Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα) | ![]() Δεκαετία 1920Νερόμυλος στην Αργυρούπολη (Ντίνος Τριαρίδης) | ![]() Βαγένινερόμυλου στη Γουμένισσα (Πάνος Τοκμακίδης) |
![]() 2000. Ερείπιανεροτριβής στη Γρίβα | ![]() Νερόμυλος ΣουλίουΝομού Θεσπρωτίας (Δ. Ταλιάνης, Γ. Ρούσκας, Ποτάμια) | ![]() 1911. Νερόμυλοςστη Στενήμαχο (Ευαγγελία Μαυρομάτη) |
![]() 1886. Νερόμυλοςστην Κεφαλονιά (Στέφανος Νομικός, Η υδροκίνηση στην προβιομηχανική Ελλάδα) | ![]() Μεταφορά σιτηρώνμε το τσουβάλι στον ώμο για άλεση στο νερόμυλο (ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 16-3-1967) | ![]() Νερόμυλος(Περικλής Κόλλας) |
---|---|---|
![]() Νερόμυλοςστις πηγές του ποταμού Αγγίτη στο νομό Δράμας (Δ. Ταλιάνης, Γ. Ρούσκας, Ποτάμια) | ![]() Κατακόρυφη φτερωτήτου παλιού νερόμυλου της Αργυρούπολης (Λένα Κωτσοπούλου) | ![]() Αλεστικός μηχανισμόςνερόμυλου στη Γουμένισσα |
![]() Νεραύλακεςδιανομής νερού στη Γρίβα | ![]() 2000. Δριστέλακαι βαγένι στη Γουμένισσα | ![]() Κατακόρυφη φτερωτήπαλιού νερόμυλου στη Γουμένισσα |
![]() Νερόμυλοςστη βόρεια έξοδο της Γουμένισσας | ![]() Εγκαταλειμμένοςνερόμυλος στη Γουμένισσα (Πάνος Τοκμακίδης) | ![]() 2000. Δριστέλαστη Γουμένισσα |