5.1.1-Αξιόλογες κατοικίες Ν. Κιλκίς

Αξιόλογες κατοικίες Ν. Κιλκίς

Για τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο Κιλκίς η απόκτηση κατοικίας αποτελούσε την κύρια τους επιδίωξη. Η ιδιόκτητη κατοικία τους παρείχε το αίσθημα της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας, που τους είχε λείψει στα χρόνια του ξεριζωμού.

Ο δομημένος χώρος της πόλης, όσον αφορά τις κατοικίες, αποτελούνταν από τα σπίτια της παλιάς πόλης που είχαν διασωθεί, τις τυποποιημένες προσφυγικές κατοικίες που ανεγέρθηκαν από την ΕΑΠ, το Θεσσαλικό Ταμείο και το υπουργείο Πρόνοιας και τις ιδιωτικές κατοικίες που κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες και την αισθητική των ιδιοκτητών τους. Ιδιαίτερη περίπτωση, εξαιτίας της υψηλής ποιότητας αρχιτεκτονικής των κατοικιών της, ήταν η περιοχή της οδού Μητροπόλεως. Σε αυτήν την περιοχή από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχε συγκεντρωθεί τμήμα της οικονομικής ελίτ της πόλης και είχε δημιουργήσει ένα αρχιτεκτονικό περιβάλλον που δεν είχε σχέση με το είδος και την ποιότητα της προσφυγικής κατοικίας, η οποία κυριαρχούσε στον ιστό της πόλης. Οι διώροφες αυτές κατοικίες, που τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των όψεων τους παρέπεμπαν σε νεοκλασικίζοντα και εκλεκτικιστικά πρότυπα, δεν είχαν σχεδιασθεί προφανώς από τους συνήθεις μαστόρους αλλά από καλά καταρτισμένους αρχιτέκτονες, όπως το σπίτι της «Αμερικάνας», το ομορφότερο ίσως σπίτι του Κιλκίς.

Στα χωριά ισόγειες λιθόκτιστες και πλινθόκτιστες αγροτικές κατοικίες, προσαρμοσμένες στις ανάγκες της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, ήταν το κυρίαρχο μοτίβο. Σπάνιες οι εξαιρέσεις των επιβλητικών κατοικιών, όπως το κονάκι των Σουλτογιαννέων στο Μιχαλίτσι.

Εντελώς διαφορετική εικόνα στους οικισμούς του Πάικου. Η μορφή της παραδοσιακής κατοικίας στη Γουμένισσα και στους ορεινούς οικισμούς, παραπέμπει στη Μακεδονική αρχιτεκτονική που κυριάρχησε στην Κεντροδυτική Μακεδονία και στην Ήπειρο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατασκευών ήταν με χαγιάτια ενώ σε πολλές υπήρχαν σαχνισιά. Η παραδοσιακή διαρρύθμιση της κατοικίας έδινε λύση στα προβλήματα που γεννούσε η ανάγκη συμβίωσης του ανθρώπου με το κρασί και τον μεταξοσκώληκα, καθώς στο σπίτι μεταφερόταν για να διεκπεραιωθεί το υπόλοιπο μέρος της εργασίας που ξεκινούσε στα αμπέλια και τους μωρεώνες.

Το αξιόλογο οικιστικό απόθεμα του νομού μας έχει στο μεγαλύτερο μέρος του καταστραφεί. Το πιο πιθανό είναι ότι σε λίγο καιρό και τα τελευταία λείψανα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής θα έχουν εκλείψει. Η ολοκληρωτική τους σωτηρία αποτελεί ουτοπία. Ακόμη και οι μη ειδικοί γνωρίζουν πως ο κακογερασμένος «τσατμάς» και το πολυκαιρινό «μπαγδατί» δύσκολα αναστηλώνονται. Όμως η παράταση της ζωής αυτών των έξοχων δειγμάτων της προβιομηχανικής εποχής θα ήταν ίσως μια τελευταία ευκαιρία περισυλλογής και μνήμης για τις μορφές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που χάνονται. Η παλιά αρχιτεκτονική μπορεί να γέρασε ασυντήρητη και χωρίς καμιά φροντίδα και γι' αυτό δημιουργεί προβλήματα κατοικήσεως δυσεπίλυτα, όμως έχει ακόμη πολλά να προσφέρει με την αλήθεια και την απλότητά της. Έχει να μας δείξει έναν κόσμο, που όπως έγραφε ο καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος, ήταν πιο ειλικρινής, πιο τίμιος, πιο συνεπής, που σεβόταν την ανθρώπινη κλίμακα, τον ίδιο τον άνθρωπο, τη φύση και ιδίως τα παιδιά, που είχαν κάποιο χώρο, κάποια μοίρα στον ήλιο, που η σημερινή απάνθρωπη πόλη τους την αρνείται

Η έπαυλη Χαρίση στην Καλίνδρια το 1916 (K4 Station)	Οικία Καλογιάννη και καφενείο στην οδό Γ. Καπέτα το 1929. Αργότερα λειτούργησε ως ουζερί με την επωνυμία «Μπακαλιαράκια» (Στέργιος Καλογιάννης)	Γουμένισσα 1917 Κτήριο στην κεντρική πλατεία που χρησιμοποιήθηκε από τους Γάλλους ως στρατιωτικό νοσοκομείο (Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας)
Γουμένισσα δεκ.1960 Επισκευή παραδοσιακής κατοικίας (Φώτο Τάκης)	«Δοϊράνη» Το ξενοδοχείο "Δοϊράνη" βρισκόταν στην οδό Λέκκα και κατασκευάστηκε το 1926. Στο ισόγειο λειτουργούσε παλαιοπωλείο που ανήκε στον ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου. Από το 1950 ανέλαβε την επιχείρηση ο Δημοσθένης Τούνης. (Σπύρος Τούνης)	Κάρπη 2001 Παραδοσιακή κατοικία (Πάνος Τοκμακίδης)
Oικία Μητόλη Γρίβα (2001) (Πάνος Τοκμακίδης)	«Πυργόσπιτο» στην Καστανερή (1996) (K4 Station)	Οικία Πένκου Γρίβα 1998 «Ο όροφος δε στηρίζεται σε λιθοδομή αλλά σε σειρά ξύλινων υποστηλωμάτων (ντιρέκια) που πατούν, για να μη σαπίζουν σε γερά λιθάρια, τις ντιρεκόπετρες. Τα ταμπάνια στηριζόταν σε ντιρέκια με τη μεσολάβηση των μπασλικιών – μικρών οριζόντιων δοκαριών που οι δυο άκρες τους κατέληγαν σε φαλτσογωνιές και ήταν φτιαγμένα από ισχυρό ξύλο (δρυ) για να μη σπάνε» (Παύλος Καλογερίδης, Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Γρίβας)
Παραδοσιακή κατοικία στη Γουμένισσα το 1996. Το ισόγειο με πλιθιά και ο όροφος με μπαγδατί (Παύλος Καλογερίδης)	Οικία Τριακώστα Γουμένισσα (2001) «Το κτίριο κτίστηκε στα τέλη του 19ου αι. και φαίνεται να συντηρήθηκε το 1925-1935. Χαρακτηριστικό μορφολογικό στοιχείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αποτελεί το χαγιάτι του, ενώ ο πρόβολος από τσιμέντο και μπουντρέλια είναι προσθήκη μεταγενέστερη». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Οικία Κατράγκου Γουμένισσα (2001) «Η κατοικία αυτή κτίστηκε τη δεκαετία 1890-1900. Πρόκειται αρχικά για μια κλασική πλατυμέτωπη κατοικία με νοτιοανατολικό χαγιάτι και αυλή προς το δρόμο, που αργότερα (1920-1930) δέχτηκε κάποιες επεμβάσεις και προσθήκες. Εντυπωσιακή είναι η ξύλινη κατασκευή της στέγης» (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)
Οικία Τζάκου Γουμένισσα «Το 1920 ο Τζάκος Γεώργιος ανέθεσε το κτίσιμο της καινούργιας του κατοικίας σε Αλβανούς – Ηπειρώτες μαστόρους που τότε φημίζονταν σε Ήπειρο και Μακεδονία ως οι καλύτεροι τεχνίτες, ιδιαίτερα στην επεξεργασία της πέτρας. Το κτίριο κληρονόμησαν οι γιοι του και σήμερα ανήκει στους κληρονόμους αυτών. Σήμερα το κτίριο διατηρεί την αρχική του μορφή χωρίς επεμβάσεις και προσθήκες και με εμφανή τα σημάδια της φθοράς του χρόνου και της εγκατάλειψης» (Άννα Τζάκου)	Ξύλινη αυλόθυρα Γουμένισσα (2001) Στους παραδοσιακούς οικισμούς, όπως η Γουμένισσα, ανάμεσα στο σπίτι και τον δρόμο υπήρχε η αυλή, κλεισμένη από τις τρεις μεριές μ’ έναν ψηλό ασβεστωμένο μαντρότοιχο, κι απ’ την τέταρτη με το σπίτι. Μια μοναδική αυλόπορτα στεγασμένη, που έκλεινε και ασφάλιζε με ζεύγος ξύλινων θυρόφυλλων ήταν το μοναδικό σημείο από το οποίο μπορούσε να μπει κανείς στο εσωτερικό του σπιτιού	Γουμένισσα 2001 Τριώροφη αστική κατοικία στην κεντρική πλατεία (Πάνος Τοκμακίδης)
Γουμένισσα Oικία Λιούκα «Κτισμένο στις αρχές του αιώνα αποτελεί ένα από τα ομορφότερα σπίτια του οικισμού και βρίσκεται στην κεντρική πλατεία, το πιο κεντρικό σημείο της πόλης. Διαθέτει όλα τα κατασκευαστικά στοιχεία της εποχής που κτίστηκε, πέτρινα θεμέλια, ξύλινο σκελετό και πλιθιά που συμπληρώνουν τα κενά του σκελετού. Εντυπωσιακό είναι το σαχνισί που με τα πολλά του ανοίγματα έδινε τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες να έχουν θέα στην πλατεία». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Μελισσουργειό 1984 Διώροφη κατοικία του μεσοπολέμου (K4 Station)	Το βιβλιοπωλείο του Αντώνη Νικολόπουλου Κιλκίς – 21ης Ιουνίου Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 λειτούργησε το τυπογραφείο των αδελφών Αντώνη και Βασίλη Νικολόπουλου που στη συνέχεια εξελίχθηκε σε πρακτορείο εφημερίδων και βιβλιοχαρτοπωλείο. Στο βιβλιοπωλείο πωλούνταν εφημερίδες των Αθηνών ακόμη και ο «Ριζοσπάστης» που την εποχή εκείνη ήταν υπό διωγμόν (K4 Station)
Οικοδομή Τσαϊρτζή Κιλκίς - Ν. Παναγιώτου & Λέκκα (1994). Κατεδαφίστηκε (K4 Station)	Οικία Παπαδόπουλου Κιλκίς - Τσιρογιάννη (ΟΤ 120). Κατεδαφίστηκε (K4 Station)	Οικία Καναρόπουλου Κιλκίς - Ταξιαρχών & Μητροπόλεως (K4 Station)

Οικία Γέγα στη Γουμένισσα (2001) «Η κατοικία αυτή ανήκει στα αδέλφια Γέγα. Κτίστηκε το 1925 και είναι πρόσφατα αποκατεστημένη. Πρόκειται για μια κατοικία με τρεις ορόφους, χαγιάτι προς το Νότο, μικρή εσώκλειστη αυλή και λοξό σαχνισί προς τη μεριά του δρόμου, διατηρώντας πάντα τα βασικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του οικισμού». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Οικία Τσιμερίκα στη Γουμένισσα (2001) «Το κτίριο διαθέτει τρεις ορόφους και διώροφο χαγιάτι που είναι λίγο ασυνήθιστο για τα δεδομένα της περιοχής. Διαφορετικές ξύλινες σκάλες ξεκινούν από το χαγιάτι και οδηγούν σε διαφορετικά επίπεδα. Εντυπωσιακά, καθώς λένε οι παλιοί, ήταν τα ταβάνια στις κάμαρες (δωμάτια)». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Οικία Κουπάνη στη Γουμένισσα (2001) «Είναι κτισμένο μεταξύ 1920-30. Πρόκειται για τριώροφη κατοικία με διώροφο χαγιάτι και μεγάλη αυλή. Η αυλή του κοιτάει στον κεντρικό δρόμο, έχει νότιο προσανατολισμό όπως και το χαγιάτι και φράσσεται με ψηλό μανδρότοιχο περιμετρικά του οποίου υπήρχαν βοηθητικοί υπόστεγοι χώροι. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το ξύλινο πλέγμα που γεμίζει με ψημένα τούβλα στον ασοβάτιστο 3ο όροφο και που φαίνεται να εντάσσεται σε κάναβο». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)
Οικία Γιούργη στη Γουμένισσα (2001) «Κτίσθηκε μεταξύ 1910-20 και αποτελεί τυπικό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής όσον αφορά τα χαρακτηριστικά και τα υλικά κατασκευής του. Εντυπωσιακή είναι η μπαλκονόπορτα του δεύτερου ορόφου που βλέπει στον κεντρικό δρόμο και η οποία δεν βγάζει σε πρόβολο, αλλά πιθανότατα όταν ανοίγει διάπλατα δίνει στη σάλα την αίσθηση του ημιυπαίθριου χώρου». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Οικία Ιωάννου στη Γουμένισσα (2001) «Πρόκειται για μια πλατυμέτωπη κατοικία που κτίστηκε στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα. Ανήκει στην οικογένεια Ιωάννου και ο πρώτος ιδιοκτήτης ασχολούνταν με αγροτικές εργασίες, όπως επίσης και με τη σηροτροφία. Το κτίσμα διαθέτει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της εποχής του. Τα σπίτια ήταν πλατυμέτωπα με αυλή που κοιτάει στον κεντρικό δρόμο και φράσσεται από υψηλό μανδρότοιχο» (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Οικία Βαλκάνη στη Γουμένισσα (2001) «Η κατοικία αυτή ανήκει στην οικογένεια Βαλκάνη και κτίσθηκε μεταξύ 1920-25. Η κατασκευή του κτιρίου είναι μικτή (ξύλο, πέτρα, πλιθιά). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μεγάλο ύψος στο οποίο φθάνει η πέτρα, αφού συνηθίζεται στον οικισμό να χρησιμοποιούν την πέτρα μέχρι το ύψος του ισογείου». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)
Οικία Σανίδα στη Γουμένισσα (2001) (Πάνος Τοκμακίδης)	Κατοικία με χαγιάτι Κάρπη (2001) (Πάνος Τοκμακίδης)	Οικίες Ζάικου στη Γουμένισσα (2001) «Πρόκειται για δυο πανομοιότυπες «δίδυμες» κατοικίες που κτίσθηκαν το 1928 και ανήκουν στις οικογένειες Ζάικου. Διακρίνονται για την έντονη διακοσμητική διάθεση στις όψεις τους. Τα έντονα διακοσμητικά στοιχεία αλλά και τα έντονα χρώματα των όψεών τους, αποτελούν ευχάριστη νότα στο δρόμο με τα άχρωμα και πολλές φορές ασοβάτιστα «παλιά» σπίτια». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)
Οικία Καλδή στη Γουμένισσα (2001) «Η κατοικία αυτή της οδού Κουντουριώτου 4 βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία του οικισμού και αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδοσιακά σπίτια της Γουμένισσας. Το κτήριο κτίσθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και ανήκει στην οικογένεια Καλδή. Ο αρχικός ιδιοκτήτης ήταν πεταλωτής και ενίοτε η οικογένεια ασχολούνταν με τη σηροτροφία». (Άννα Τζάκου, Αξιόλογα κτίρια της Γουμένισσας)	Οικία Παπαδήμου Γρίβα (1997) Όψη προς την αυλή. Κύριοι χώροι διαβίωσης στον όροφο και σε πλάνο το χαγιάτι. Βοηθητικοί χώροι στο ισόγειο (Παύλος Καλογερίδης)	Οικία Στόικου Γρίβα (1997) (Παύλος Καλογερίδης)
Οικία Πίνδη. Φούρνος Γρίβα (1997) (Παύλος Καλογερίδης)	Κάρπη 2001 Παραδοσιακή κατοικία (Πάνος Τοκμακίδης)	Κατοικία στα Ρίζια (Πέρυ Λαφαζάνη)
Κατοικία στο Δογάνη -1984 (K4Station)	Κατοικία στην Τούμπα (Πέρυ Λαφαζάνη)	Κατοικία στη Μεσιά -1985 (K4Station)
Οικία Βαφειάδη Κιλκίς – Χρήστου Μαρτιάδη (1994) Ένα από τα ελάχιστα σπίτια του Τουρκομαχαλά που σώθηκαν από την πυρκαγιά της μάχης του 1913. Χαρακτηριστικός τύπος πλατυμέτωπης κατοικίας με χαγιάτι που τροποποιήθηκε με την προσθήκη τοιχοποιίας το 1947. Στο ισόγειο υπήρχαν οι αποθηκευτικοί χώροι και στο όροφο η κατοικία. Η επικοινωνία με το ισόγειο γινόταν με ξύλινη κλίμακα ενώ υπήρχε και κρύπτη (κρυφό δωμάτιο) για λόγους ασφαλείας. Κατεδαφίστηκε. (K4Station)	Οικία Σεβαστόπουλου Κιλκίς – Μητροπόλεως (1994) Οίκημα των αρχών του 20ου αι. ίσως και προγενέστερο που κατεδαφίστηκε (K4Station)	Οικία Κακουλίδη Κιλκίς – Μητροπόλεως (1994) Ημιελειψοειδής επίστεψη που στηρίζεται σε κολωνάκια και παραστάδες να πλαισιώνουν τα ανοίγματα. Κάτω από τις ποδιές των παραθύρων υπάρχουν ορθογωνικά πλαίσια ενώ οι όροφοι διαχωρίζονται στην όψη με διαζώματα (K4Station)
Κατοικία του μεσοπολέμου Κιλκίς- Αγίου Γεωργίου & Πόντου (ΟΤ 42). Κατεδαφίστηκε (K4Station)	Μια από τις τρίδυμες κατοικίες Κιλκίς – οδός Ν. Παναγιώτου (1994) (K4Station)	Οικία Απόστολου Καντίδη Κιλκίς-οδός Μητροπόλεως (1994). Κατεδαφίστηκε (K4Station)
Οικία Παπαδόπουλου Κιλκίς – Ρεγγούκου και Ουτσκούνη (1994). Κατεδαφίστηκε (K4Station)	Το οδοντοϊατρείο Χρυσάφη Κιλκίς – 21ης Ιουνίου (ΟΤ 155). Κατεδαφίστηκε τμήμα του κτηρίου (K4Station)	Οικία Σωτήρας Λαζαρίδου Κιλκίς – Μητροπόλεως (1994) Το έτος κατασκευής 1926 και τα αρχικά του ιδιοκτήτη ανάγλυφα στο ημικυκλικό τύμπανο στη μέση του στηθαίου. Οι γωνίες του κτηρίου τονίζονται με παραστάδες ενώ εγχάρακτα πλαίσια υπάρχουν στα παράθυρα και την είσοδο
Κατοικία του 1930 στο Κιλκίς (Βαφειάδης Συρόπουλος)	Δίδυμες ισόγειες κατοικίες Κιλκίς – οδός 21ης Ιουνίου (ΟΤ 189) (K4Station)	Οικία Βογιατζή Κιλκίς – οδός Καπετάν Μακούλη (ΟΤ 153). Κατεδαφίστηκε (K4Station)
Οικία Σιδηρόπουλου Κιλκίς – 21ης Ιουνίου (1989). Κατεδαφίστηκε (K4Station)	Προσφυγική κατοικία Κιλκίς-οδός Στρωμνίτσης (1994) (K4Station)	Προσφυγική κατοικία Κιλκίς – οδός Παπακυριαζή (1990) Ο πιο απλός τύπος προσφυγικής κατοικίας χωρίς υπόγειο και χωρίς κανένα απολύτως διακοσμητικό στοιχείο να τονίζει την πρόσοψη. Κατεδαφίστηκε. (K4Station)
Κατοικία του μεσοπολέμου Κιλκίς - Ν. Παναγιώτου (1994) Ισόγεια κατοικία στο ΟΤ 118Β με φαρδύ πεζούλι στο χώρο της εισόδου και χαμηλό στηθαίο στο ύψος της στέγης (K4Station)	Κατοικία του μεσοπολέμου Κιλκίς -21ης Ιουνίου 351 (1989). Κατεδαφίστηκε (K4Station)	Κατοικία στα Στενημαχίτικα Κατοικία με πέτρινα κολωνάκια στον εξωτερικό διάδρομο που οδηγεί στην κύρια είσοδο και αρκετά υπερυψωμένο υπόγειο (K4Station)
Κατοικία στην Καλίνδρια 1984 (K4Station)	Μιχαλίτσι 1985 Το 1918 ο γαιοκτήμονας Ιωάννης Σουλτογιάννης έκτισε το επιβλητικό «κονάκι» του, στο τσιφλίκι του στο Μιχαλίτσι, το οποίο κάλυπτε έκταση 8.000 στρ. Τα σχέδια του επιβλητικού κτηρίου εκπόνησε Ρώσος αρχιτέκτονας που ήρθε ειδικά γι αυτό το σκοπό από την Αυστρία. Το κτήριο, που σήμερα είναι εγκαταλειμμένο, χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης από το Υπουργείο Πολιτισμού και κηρύχτηκε ως διατηρητέο με υπουργική απόφαση που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 628/Β/18-10-85	Κατοικία στις Μουριές 1994 (Πέρυ Λαφαζάνη)
Κατοικία στο Δίβουνο 1985 (K4Station)	Κατοικία στο Παλατιανό 1985 (K4Station)	Κατοικία στη Φύσκα 1994 (Πέρυ Λαφαζάνη)
Κατοικία στο Περιστέρι 2018 Έτος κατασκευής 1936 (K4Station)	Κατοικία στη Βάθη 2019 (K4Station)	Κατοικία στο Ίσωμα 1985 Πλατυμέτωπη κατοικία με χαγιάτι, όχι πολύ συνηθισμένη στην επαρχία Κιλκίς (K4Station)
Κατοικία στη Βάθη 1994 (Πέρυ Λαφαζάνη)	Κατοικία στο Ίσωμα 1985 Ο επάνω όροφος με μπαγδατί (K4Station)	Κατοικία στο Μελισσουργειό 2018 (K4Station)
Κατοικία στην Καλλιρόη 1984 (K4Station)